Góry Ziemi Kłodzkiej

Góry Ziemi Kłodzkiej

O rozmaitości rzeźby terenu Ziemi Kłodzkiej świadczyć mogą między innymi mapy topograficzne Polski. Podczas gdy ¾ powierzchni województwa dolnośląskiego ma charakter nizin, a na mapach teren ten oznacza się różnymi odcieniami zieleni. Ziemia Kłodzka natomiast opisana jest odcieniami brązu, co oznacza, że jest to teren w większości górzysty. Obejmuje on południowo-wschodnie Sudety Środkowe i zachodnie Sudety Wschodnie. Wschodnia granica tych pierwszych wyznacza też wschodnią granicę Kotliny Kłodzkiej, serca Ziemi Kłodzkiej.

Różnorodność Gór Ziemi Kłodzkiej

Otoczonego od północy przez Góry Bardzkie i Obniżenie Noworudzkie, od zachodu przez Obniżenie Ścinawki, Góry Stołowe i Góry Bystrzyckie, od wschodu – Masyw Śnieżnika i Góry Złote, a od południa czeskie Góry Hanuszowickie (cz. Hanušovická vrchovina) i Králicką brázdę. W całości do Ziemi Kłodzkiej należą Krowiarki i Góry Bialskie na południowym wschodzie oraz Obniżenie Ścinawki na północnym zachodzie, a także polskie części Masywu Śnieżnika, Gór Orlickich, Gór Bystrzyckich i Gór Stołowych. Częściowo na Ziemi Kłodzkiej leżą Góry Złote, Góry Bardzkie, Góry Suche, Góry Sowie i Wzgórza Włodzickie. Grzbiety Sudetów wyznaczają naturalną granicę województwa i kraju.

Góry Stołowe, Szczeliniec Wielki

Najwyższym szczytem w regionie jest Śnieżnik (1426 m n.p.m.). Jednak to nie jego Masyw cieszy się na Ziemi Kłodzkiej największą popularnością. Najciekawszym i najbardziej unikatowym jej górskim zakątkiem mogą być Góry Stołowe. Jedne z nielicznych w Europie gór płytowych zyskały swoją nazwę dzięki poziomemu położeniu górnokredowych ciosowych piaskowców. W granicach Polski leży wschodnia część Gór z rozpoznawalnym szczytem Szczeliniec Wielki (niem. Große Heuscheuer, czes. Velká Hejšovina; 919 m n.p.m.). Najwyższym punktem Szczelińca, ustanawiającym jego wysokość nad poziomem morza, jest 12-metrowa skała piaskowcowa Fotel Pradziada (niem. Grossvaterstuhl, czes. Dědovo křeslo, Dědův trůn).

 

Historia zdobycia Szczelińca

Uważa się, że szczytowe plateau Szczelińca Wielkiego pierwszy w historii zdobył jezuita, który wykuł w skale napis IHS 1576 lub IHSV 1576. Data budzi wątpliwości, bowiem pierwszych ekspedycji na Szczeliniec i jego eksploracji mieli dokonywać Prusacy w wieku XVIII. Ponadto rycie napisów w skałach miało być charakterystyczne dla protestantów ukrywających się w górach w trakcie pogromów, przed represjami podczas wojny trzydziestoletniej ukrywali się na pewno w Błędnych Skałach ewangelicy. Data 1576 nijak ma się do wojny trzydziestoletniej (1618–1648), nadal jednak nie wyklucza to możliwości pozostawienia rytu przez ukrywającego się w górach zwolennika reformacji, mianowicie Husyci w Górach Stołowych byli już w 1461, kiedy założyli wieś Pstrążna (niem. Straußeney, czes. Stroužné), by schronić się właśnie w tym miejscu przed prześladowaniami po śmierci Jana Husa.

IHS i IHSV

Do uznania, że napis wykuł rzeczywiście jezuita, skłania jednak napis IHS lub IHSV. Pierwszy to akronim Chrystusa lub łaciński skrót dla Pokornego Towarzystwa Jezusowego, czyli zakonu jezuitów. Drugi natomiast ma rozwinięcie w postaci słów In Hoc Signo Vinces (pol. pod tym znakiem zwyciężysz), które na kilka dni przed stoczeniem bitwy przy moście Mulwijskim miał usłyszeć w 312 roku Konstantyn Wielki, widząc na niebie świetlisty krzyż.

Góry Bystrzyckie

Lewy dolny róg wcinającego się na mapie w obszar Czech czworokąta, którym jest Ziemia Kłodzka, to Góry Bystrzyckie. Inne od Stołowych, mocniej zalesione i słabo zróżnicowane pod względem rzeźby terenu nie są tak popularne, jak Hejszowina. Ale Góry Bystrzyckie są naprawdę piękne i tajemnicze.

Przez Góry Bystrzyckie przedzierają się wśród potoków rzeki Bystrzyca Dusznicka i Dzika Orlica. Wyjątkowo malownicze miejsca ich płynięcia to Piekielna Dolina między Szczytną a Polanicą-Zdrojem, oddzielająca Góry Stołowe od Gór Bystrzyckich, dolina nad miejscowością Młoty (rzeka Bystrzyca Łomnicka) oraz Lasówka w górnej Dolinie Orlicy (rzeka Dzika Orlica).

 

Torfowisko pod Zieleńcem

Także w Górach Bystrzyckich znajduje się unikatowy rezerwat przyrody „Torfowisko pod Zieleńcem”. Jego krajobraz porównuje się do tajgi syberyjskiej lub arktycznej tundry, a to dzięki wielu małym jeziorkom i oczkom wodnym oraz florze: mchom i torfowcom, roślinności bagiennej, jak bażyna czarna, sosna błotna, żurawina błotna, bagno zwyczajne, bagnica torfowa, wełnianka pochwowata, a także rośliny owadożerne rosiczka okrągłolistna i rosiczka długolistna oraz będąca pozostałością z okresu lodowcowego brzoza karłowata. Szacuje się, że torfowisko ma 7600 lat.

 

Topielisko i Czarne Bagno

Tworzą je dwie misy: Topielisko i Czarne Bagno. Miąższość torfu w tej pierwszej to nawet 10 metrów, dlatego tak ważne jest poruszanie się po wyznaczonej ścieżce. Nieprzestrzeganie zasad grozi utonięciem. Czarne Bagno różni się nieco od Topieliska z powodu przekopania w nim w 1790 r. rowu i usypania grobli z drogą, co niekorzystnie wpłynęło na równowagę wodną całego torfowiska. Teren znacząco odwodniono i wysuszono, by eksploatować torf dla pobliskich uzdrowisk. W rezerwacie żyją bociany czarne, świergotki łąkowe oraz zagrożone wyginięciem cietrzewie i głuszce. Mokradła upodobały sobie także owady: ważki (żagnica torfowcowa, miedziopierś arktyczna, miedziopierś alpejska) i motyle (szlaczkoń torfowiec i modraszek bagniczek). Większość z tych gatunków jest w Polsce zagrożona wyginięciem.

 

Krainy Śnieżnika

Wspomniany wcześniej jako najwyższy w regionie szczyt Śnieżnik (niem. Glatzer Schneeberg, austr. niem. Spieglitzer Schneeberg i Grulicher Schneeberg, cz. Králický Sněžník, 1426 m n.p.m.) leży na południowym wschodzie Ziemi Kłodzkiej, w Masywie Śnieżnika, będącym najwyższym pasmem górskim w polskich Sudetach Wschodnich i drugim co do wielkości w całych Sudetach w Polsce. Na Śnieżniku stykają się granice historycznych krain: Śląska, Czech i Moraw. Z jego szczytu przy dobrych warunkach można zobaczyć oddalone o niemal 300 kilometrów pasmo górskie Rax-Schneeberg-Gruppe w austriackich Alpach (dowiódł tego 2 stycznia 2020 r. dr hab Krzysztof Strasburger).

Forma Śnieżnika

Śnieżnik ma formę rozrogu, czyli z jednego jego punktu rozchodzi się kilka ramion. Najwyższy z sześciu grzbietów – graniczny – rozciąga się ku południowemu zachodowi. To tutaj leżą wierzchołki Małego Śnieżnika (czes. Malý Sněžník, niem. Kleiner Schneeberg, 1326 m.n.p.m.), Puchacza (czes. Hleďsebe, 1175 m n.p.m.) i Trójmorskiego Wierchu (czes. Klepáč, niem. Klappersteine, 1145 m n.p.m.). Znany z ośrodka narciarskiego szczyt Czarna Góra (niem. Schwarzer Berg, 1205 m n.p.m.) tworzy z kilkoma innymi szczytami i pasmem Krowariek grzbiet północny.   
Śnieżnik leży w europejskim dziale wodnym mórz Czarnego i Bałtyckiego, a Trójmorski Wierch swoją nazwę zawdzięcza zlewisku w tym miejscu.

Góry Złote

Z Masywem Śnieżnika sąsiadują Góry Złote (cz. Rychlebské hory, niem. Reichensteiner Gebirge). Niekiedy rozdziela się je od Gór Bialskich (cz. Bělské vrchy, niem. Bielengebirge), które według dokonanej przez geografa prof. Jerzego Kondrackiego regionalizacji fizycznogeograficznej Polski stanowią część Gór Złotych. Takie samo stanowisko zajmują geografowie czescy oraz polski Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Stoki wznoszącego się na średnio 1000 m n.p.m. zwartego masywu Gór Bialskich. Te stromo opadają ku dolinom potoków Morawki, Młynówki, Bielawki i Czarnego Potoku. W zależności od tego, co przyjmuje się za granicę Gór Bialskich z Górami Złotymi, najwyższym szczytem tych pierwszych może być Smrek Smrek (czes. Smrk, niem. Fichtlich, 1127 m n.p.m.), Postawna (1117 m n.p.m.) lub  Rudawiec (czes. Polská hora, niem. Rote Sümpfe, 1106 m n.p.m.).